HVO Primair kreeg een kringstructuur met lokale en regionale kringen (voor docenten en leidinggevenden), en een landelijke kring (voor docenten, leidinggevenden en directie). Op elk niveau wordt beleid gemaakt, het overkoepelende in de landelijke kring.

‘Zeker in het begin, toen de subsidie nog niet binnen was en er veel beleid gemaakt moest worden, wilde iedereen zich er wel tegenaan bemoeien. Ook in de regiokringen’, vertelt Saskia Gardien. Zij is regiobegeleider van 3 kringen in Zuid-Holland en Zeeland, en heeft sociocratie vanaf het begin meegemaakt.

Rust, omdat je weet wat er speelt

Toen zag ze al dat de gezamenlijke besluiten die de regiokringen nemen, goed zijn voor het gevoel van samen in de organisatie. ‘De docenten zien elkaar weinig. In de kringen horen ze welk landelijk beleid is afgesproken. Zo weten ze wat er speelt, dat geeft rust. En ze kunnen bijsturen via de afgevaardigde.’

Ook in de regiokringen wordt beleid gemaakt, wat het gevoel van samenwerking en eenheid nog versterkt, aldus Gardien. Als voorbeeld noemt ze scholingsbudget, dat de docenten deels besteden aan gezamenlijke bijscholing, deels voor zichzelf. Zo krijgen ze meer cursussen dan wanneer ieder zijn budget individueel zou besteden.

Daar ga jij niet meer over!

De nieuwe organisatie kwam niet zonder slag of stoot tot stand. Sommige regiokringen hadden net zo lief een OR, nog steeds, zegt Van Oudenaarden. Ook is het soms nog steeds even slikken dat niet iedereen meer over alles meebeslist, maar dat onderwerpen zijn overgedragen aan de landelijke kring.

‘Zaken tussen werkgever en werknemer bijvoorbeeld’, zegt Van Oudenaarden. ‘Uit de regio hoor ik wel eens: daar gaan we toch zelf over? Dat is wel zo, maar omdat we één werkgever zijn is het verstandig om medewerkers hetzelfde te behandelen. Dus bij iemands afscheid niet in de ene kring een dagje uit cadeau doen, en in een andere kring alleen een bloemetje. Dat kun je beter gelijktrekken.’

Omgaan met verschillen

Ook strategisch ontwikkelingen, over de toekomst van HVO Primair, komen op de agenda van de landelijke kring. Recent kwam er niet meteen consent omtrent een belangrijk strategisch onderwerp, er waren overwegende bezwaren.

Die overwegende bezwaren hadden te maken met de kern van het vak ‘humanistisch vormingsonderwijs’. Eén van de aspecten daarvan is het individuele keuzerecht van ouders, een van de kernbegrippen in het humanisme. Daar mag je niet aan tornen, vonden sommigen. Hun standpunt: wil een school onderwijs bieden over levensbeschouwing? Dan moet de school dat aan alle ouders in een klas vragen. Terwijl scholen het soms liever vragen aan een vertegenwoordiging van ouders in de medezeggenschapsraad. Dat is voor hen minder werk.

Emotionele bijeenkomst

Zonder sociocratie zou een directeur zomaar in de verleiding kunnen komen om zijn schouders op te halen over ‘gemor’ (‘dat heb je nou eenmaal altijd’), en zijn toekomstvisie gewoon van kracht verklaren. Maar bij HVO Primair kwam de notitie in september weer op de agenda.

‘Het was weer een emotionele bijeenkomst’, blikt Saskia Gardien terug. Uiteindelijk kwam er consent voor nieuwe vormen. Maar mét verder onderzoek naar de mogelijke risico’s van de nieuwe manier van werken, en eventuele randvoorwaarden.

Een ander geluid

Was die extra bespreking erover nou echt nodig? ‘Ja’, vindt Gardien. ‘Dankzij Pieter van der Meché, die ons als onafhankelijk gespreksleider begeleidde, kregen de overwegende bezwaren nu écht de ruimte. Pas toen die op tafel lagen, met alle emoties van dien, kon er ruimte ontstaan voor beweging naar een verandering van mening, en dus een nieuwe oplossing.’

Die ruimte geven was eerder best lastig, want in het vuur van de discussie is een verbale uitglijer zo gemaakt. Daar wil je dan graag op ingaan, en voor je het weet ben je ver van het eigenlijke gespreksonderwerp, aldus Gardien. ‘Maar Pieter vertaalde de oplopende gemoederen steeds feitelijk naar wat ze waren: verschillen van inzicht over een mogelijk risico in de toekomstvisie.’

Snel besluiten is niet zaligmakend

Sceptici verzuchten bij zo’n proces met veel praten graag: het zou allemaal veel sneller gaan als iemand hier gewoon een knoop doorhakt. Maar, weet Van Oudenaarden, dat kost uiteindelijk meer tijd omdat zo’n visie die maar half gedragen wordt, vaak leidt tot tegenwerking. En dat kost vaak ook nog een boel geld. In elk geval meer dan de tijd die je investeert in een goed gedragen besluit.

Dus wat heb je liever? Een snel besluit dat in de uitvoering op veel problemen stuit, of een langzamer genomen besluit dat door iedereen gedragen wordt? Van Oudenaarden, lichtjes grinnikend: ‘Ik heb ook bij banken gewerkt. Die waren, zeker enkele decennia geleden, nogal hiërarchisch ingericht. Daar kwam af en toe van boven een nieuw plan, het werd als het ware de trap af geflikkerd. Dan keken mijn collega’s en ik rustig hoe het langs ons verder de trap af flikkerde.’ Er gebeurde dus weinig met die plannen.

Zeggenschap in de regio

Over de grote lijnen voor HVO Primair gaat dus de landelijke kring. In de regiokringen staan andere onderwerpen op de agenda, de besteding van scholingsbudgetten bijvoorbeeld. Gardien ziet sociocratie daar positief werken. Vooral door de consentbesluitvorming. ‘Door het creatieve proces van het consent zoeken kom je nader tot elkaar. Je gaat niet in discussie, maar bevraagt elkaar. De mensenmens-humanist die ik ben, vindt dat verrukkelijk.’

Saskia Gardien ziet wel dat het enthousiasme om naar de regiovergaderingen te komen bij sommigen afneemt (aanwezigheid bij de kringvergaderingen is niet verplicht). ‘Nu de organisatie staat, hoeven mensen niet meer altijd het naadje van de kous te weten over het beleid op het landelijk niveau’, zegt ze. ‘Ze vertrouwen erop dat de vertegenwoordigers [de afgevaardigden, red.], hun belangen in de landelijke kring goed behartigen.’

De regeltjes: hoe zat het ook weer?

Wat die vertegenwoordigers betreft, Jan van Oudenaarden ziet dat sommigen in de landelijke kring soms eerst met hun achterban willen overleggen voordat ze consent geven. Dat mag, maar hoeft niet. ‘Ze mogen zonder last of ruggenspraak consent geven.’ Tijd om dat weer eens onder de aandacht te brengen, denkt hij

Saskia Gardien ziet ook dat de kennis van sociocratie beter kan. ‘Collega’s die cursus hebben gehad bij de invoering, zijn vertrokken. Hun opvolgers hebben het alleen in de praktijk geleerd. Scholing, los van de waan van de dag, zou goed zijn.’

Directeur van Oudenaarden is het met haar eens. ‘We schieten nog steeds een beetje tekort in de uitvoering van de spelregels. Maar pas je die goed toe, dan is sociocratie een hele mooie methode die ook werkt in de praktijk.’

Ook zin in meer ‘samen’ in uw organisatie, maar weet u niet goed waar te beginnen? Onze adviseurs kunnen u helpen. Bel 010-4523289 voor een vrijblijvend gesprek.