HULP BIJ VERGADERINGEN
Spijkers met koppen slaan
Van de drie type rondes van sociocratische besluitvorming is de besluitvormende ronde de laatste. Hier speelt het consent een hoofdrol. Hoe werkt dat precies, consent, en wat als je het niet wil geven?
In eerdere edities van Argumenten hebben we het al over 2 soorten rondes gehad. Na de beeld- en meningsvormende ronde nu het sluitstuk van het trio: de besluitvormende ronde. De regels zijn simpel, maar inhoudelijk komt er veel bij kijken.
Kleine leeswijzer: houd in gedachten dat het bij al deze rondes gaat om beleidsbesluiten. Dat zijn ingewikkeldere besluiten dan de knopen die je als medewerker of leidinggevende doorhakt in je dagelijks werk of in een werkoverleg. Dan gaat het over de uitvoering, over de dagelijkse gang van zaken; welk gebied dat beslaat, is dan weer eerder afgesproken met consent. Het zijn de beleidsbesluiten die je neemt met consent in je kring, in het domein waar de kring beslisbevoegdheid over heeft.
Rondes houden is een kunst. Lees hier hoe je voorkomt dat een veelprater de ronde kaapt (en meer tips).
Eerst even de techniek
Die is simpel. De gespreksleider formuleert een voorstel, of laat zich hierbij helpen door kringleden. Ze vraagt of iedereen het voorstel begrijpt, en verduidelijkt als dat nodig is. Soms is dat aanleiding het voorstel een beetje aan te passen.
Dan vraagt ze consent voor het voorstel, aan ieder kringlid afzonderlijk. Om de beurt geeft elk kringlid dat – of niet. Geef je geen consent, dan houd je nog even voor je waarom niet. Eerst wordt de ronde afgemaakt.
Kringleden vertellen nu, ook om de beurt, wat hun overwegende bezwaren zijn. De gespreksleider inventariseert dit, groepeert eventueel de bezwaren, en bepaalt hoe en in welke volgorde ze behandeld gaan worden.
De hele kring gaat aan het werk om samen een oplossing te vinden voor de overwegende bezwaren.
Daar komt dan een nieuw voorstel uit, en daar wordt ook weer consent voor gevraagd. Deze procedure gaat door tot iedereen consent heeft gegeven. Dan is er een besluit genomen. Een besluit waar iedereen mee kan leven, waar iedereen zich verantwoordelijk voor voelt, en dat in de praktijk ook echt wordt uitgevoerd. Hoera!
Consent: het voorstel is goed genoeg
Eens of oneens? Schuldig of onschuldig? Met of zonder mayonaise? Het leven lijkt vol of-of-keuzes. Maar vaak is het niet zo zwart-wit. Het consent biedt meer ruimte dan ‘ja’ of ‘nee’, voor of tegen. Het is een ‘ja’ waarin plaats is voor twijfel. Maar toch overwegend een ‘ja’. Het is een ruimere jas dan ‘ja’, zou je kunnen zeggen.
En die ruimere jas biedt meer bewegingsvrijheid, meer tolerantie voor wat afwijkt van jouw eigen favoriete keuze of van de algemene norm. Je geeft consent aan een voorstel dat goed genoeg is. Misschien is dat niet je A-keus. Misschien wel voor niemand. Maar het is wel goed genoeg om samen verder te kunnen, om te werken aan jullie gemeenschappelijk doel. Doe meer met ongeveer, zeggen we ook wel.
Consent, kun je dat voelen?
Hoe weet je of een voorstel voor jou ‘consent-waardig’ is? Dat is een persoonlijke afweging, het resultaat van een innerlijk proces. Dit (incomplete) lijstje kan je helpen:
- is het voorstel praktisch uitvoerbaar voor mij? Gaat het bijvoorbeeld niet in tegen andere besluiten?
- heeft het voorstel de effecten die we als kring beogen, voor zover we dat kunnen inschatten?
- helpt het onze gemeenschappelijke doelstelling te realiseren?
- is het niet onnodig of onacceptabel schadelijk voor betrokkenen?
- heb ik er een goed gevoel bij?
Lees hier over de belangrijke fase vóór de besluit-
vormende ronde.
Het overwegend bezwaar…
De term klinkt misschien wat heftig: een overwegend bezwaar. Alsof iemand een stok tussen de wielen steekt van de kring, waarna het proces krakend tot stilstand komt. Nu moeten we weer opnieuw beginnen! (Die gedachte is een gevolg van dat of-of-denken.)
Maar het valt vaak reuze mee met overwegende bezwaren, kunnen we je verzekeren. In het voortraject van beeld- en meningsvorming zijn namelijk al veel bezwaren opgelost. En ook als we ze in de besluitvormende ronde tegenkomen, komt er 99 van de 100 keer een oplossing voor.
… wil iederéén graag oplossen
Dat komt: als je toe bent aan de besluitvormende ronde, heb je er als kring al een heel proces met elkaar op zitten. Je hebt informatie gedeeld, je best gedaan de mening van je collega’s te begrijpen. Mogelijk heeft dat al flink wat tijd in beslag genomen. Soms wel een paar vergaderingen.
Zegt een kringlid dan ook: ‘Ik heb overwegend bezwaar’, dan is onze ervaring (en die bedraagt intussen meer dan 40 jaar) dat de kring zijn best gaat doen om een oplossing voor te vinden. Omdat je beseft dat je elkaar nodig hebt voor het werken aan die gemeenschappelijke doelstelling.
Checklist voor overwegend bezwaar
Alles goed en wel, deze geruststelling, maar hoe bepaal je of een bezwaar overwegend is? Gerard Endenburg, grondlegger van de sociocratische methode en bedenker van het consentbeginsel, zegt: ‘Het ontdekken van een bezwaar is de kunst niet. Het wegen van voor- en nadelen, dát is de kunst. Die afweging kun jij alleen maken voor jezelf.’
Het consent-lijstje van hierboven kan je weer helpen bij die persoonlijke afweging, maar dan let je op de ‘nee’-antwoorden. Het is een variant op de checklist hierboven, bij het geven van consent.
Vooral het ‘geen goed gevoel hebben’ is een interessant criterium, want zeer subjectief. Gerard Endenburg zegt er dit over: ‘Als ik geen goed gevoel heb bij een besluit, gaan anderen aan mij prutsen. Ze proberen manifest te maken waar dat gevoel vandaan komt. […]
Ze stellen voor om oplossingen voor een bepaalde termijn eens te proberen. Dat moet ook, want met een simpel ‘geen consent’ zonder argumenten ontken je de anderen aan tafel. Dan kunnen ze niets met jou.’
‘Ik weet het nog niet’ of ‘ik heb geen mening over het voorstel’ zijn trouwens ook redenen voor verder onderzoek. Laat kringleden ook hier maar weer ‘aan je prutsen’.
Zoektocht naar oplossingen
‘Geen consent’ is dus niet ‘terug bij af’. Het is een kans om het voorstel te verbeteren. Kleine aanpassingen kunnen al genoeg zijn, zoals het afspreken van een proefperiode. Daar horen meetcriteria bij die je vooraf afspreekt, en een duidelijke evaluatie na de proefperiode.
Die aanpassingen hoef je als gespreksleider niet in je eentje te verzinnen. Jij bent procesbegeleider, niet verantwoordelijk voor de inhoud. Dat is de kring. Kringleden moeten dus niet naar jou gaan zitten kijken en afwachten waar jij mee komt. Actief meedenken is het devies!
Het kan trouwens goed dat de geen-consent-gever zelf al ideeën heeft voor een oplossing. Gespreksleider, vraag diegene daar dus zeker naar.
Lees in dit praktijkverhaal hoe consent moeizame samenwerking vlot kan trekken.
Lukt het onverhoopt toch niet?
Natuurlijk kunnen we geen 100% garantie geven dat je er met consentbesluitvorming altijd uit komt. Maar we hebben als Sociocratisch Centrum Nederland nu aardig wat ervaring. En dit durven we wel te zeggen: met onze methode lukt het vaker om samen een besluit te nemen, ook in situaties waarin andere manieren van besluitvorming stagneren, of waar onvoldoende draagvlak is voor besluiten.
Je neemt ook bétere besluiten dan met andere manieren, bijvoorbeeld bij meerderheid van stemmen. Door het consent houd je rekening met de gezamenlijke werkelijkheid, de combinatie van gezichtspunten. Daardoor kan ook iedereen leven met het besluit.
Met consent moet je oefenen
Het lijkt allemaal misschien moeilijk te geloven: consent geven aan een voorstel waar je niet 100% achter staat. Het is ook een kwestie van wennen, van ervaren. Voor veel mensen is het hartstikke nieuw.
We hebben weleens meegemaakt dat groepen zo verbaasd zijn dat ze een jarenlang slepende kwestie in een paar vergaderingen oplossen, dat ze zichzelf belonen met applaus.
Daarbij hebben ze, in eerste instantie, wel deskundige hulp nodig. Want besluiten met consent moet je leren, je moet als het ware je ‘consentspier’ trainen. Want voor je het weet roept iemand als het spannend wordt: een meerderheid wil dit, laten we dat gewoon doen! Dat is jammer.
Met consentbesluitvorming is het als met autorijden: dat leer je ook niet uit een boekje. Oefenen is heel belangrijk. Zodat je het vertrouwen krijgt in de werking van het consent. Zodat je niet wegloopt voor de spanning die verschil van mening oproept. Zodat je in plaats van te steggelen en te onderhandelen, je energie kunt steken in samen oplossingen bedenken, in samen werken aan elkaars doelen en aan de gemeenschappelijke doelstelling.
Nieuwsgierig geworden?
Kom dan consentbesluitvorming aan den lijve ondervinden tijdens onze Introductietraining.
De fijne kneepjes van sociocratische gespreksleiding leer je op onze Cursus Gespreksleiding.
En ben je al gespreksleider en wil je live feedback krijgen van een van onze ervaren trainers: ook dat kan. Met coaching on the job. Heb je vragen? Bel gerust, 010-4523289.
