Voor het verbinden van samenwerken en autonomie vinden de organisaties vaak geen goede oplossing. Ze zijn bang ‘onder de andere partij’ te vallen en kijken vooral naar het eigen belang in plaats van het gezamenlijke . Samenwerking wordt dan heel moeilijk, blijkt vaak in de praktijk.

Een samenwerkingsverband in de gezondheidszorg heeft mede daarom de SKM ingezet, tot grote tevredenheid van alle betrokkenen. Het gaat om verschillende organisaties en beroepsgroepen in één regio. Allemaal verlenen ze een deel van de zorg, op termijn moeten ze het geld daarvoor onderling verdelen.

De samenwerkende organisaties werken nu twee jaar met SKM. Gevolg: ze zijn nu goed op de hoogte van de afspraken en houden zich daar ook aan. Eerder probeerden ze via achterdeurtjes besluiten terug te draaien, merkte de coördinator van de samenwerking. Nu gaat dat niet meer, doordat men samen in een Algemene Kring, met afgevaardigden, besluiten neemt met consent.

‘Ik kan mensen heel duidelijk aanspreken op die gemaakte afspraken’, aldus de coördinator. ‘Als ze later zeggen: ik ben het er toch niet mee eens, dan verwijs ik ze naar de Algemene Kring. Daar kunnen ze zaken agenderen. Gevolg: er is nu veel minder ruis, minder geroezemoes. De lijnen zijn nu helderder. We zijn slagvaardiger en daadkrachtiger.’

Makkelijk was het allemaal niet. De hulp van Pieter van der Meché van het Sociocratisch Centrum was dan ook zeer welkom. ‘Zij leverden de gespreksleider bij onze eerste kringvergaderingen en onder zijn druk zijn we die beter gaan voorbereiden’, aldus de coördinator. ‘Hij heeft ons ook geholpen de spanning die ontstond rond vragen als: wie hoort er in de kringstructuur, om te zetten in creativiteit en het samen zoeken naar oplossingen. Hij maakte ons duidelijk dat we allemaal zélf verantwoordelijk zijn voor het vinden van die oplossingen.’

Door de gelijkwaardigheid in de SKM-besluitvorming kan geen van de organisaties in een keten de baas over een ander spelen. Het zijn de argumenten die tellen, niet aantallen stemmen. Daardoor voelen de genomen besluiten als gezamenlijke verantwoordelijkheid. Dat is ook in het samenwerkingsverband in de zorg het geval. Dat men gezamenlijk optrekt is tamelijk uitzonderlijk: de landelijke vertegenwoordigers van deze beroepsgroepen willen momenteel niet eens met elkaar práten, zo ingewikkeld vinden ze het om samen te werken.

Voor een van de bestuursleden is het zonneklaar: ‘Wil samenwerking tussen autonoom opererende organisaties goed verlopen, dan moet je de machtsvraag oplossen. De SKM is de vorm die daar bij uitstek bij past, omdat die alle partijen gelijkwaardig maakt.’

‘Door het consent is onze onderlinge verstandhouding goed’, zegt een betrokkene van het samenwerkingsverband. ‘Dan gaan dingen beter. De overdracht bijvoorbeeld, een heel belangrijk deel van onze samenwerking. Als er ruzie is, kan de overdracht van informatie onvolledig zijn. Dat heeft in het verleden in Nederland aantoonbaar geleid tot een verhoogd risico voor ontvangers van onze zorg.’

Besluiten nemen met SKM gaat een stuk sneller dan toen die taak nog lag bij het bestuur van de stichting waarin men samenwerkt. Een van de bestuursleden: ‘Er werd toen eindeloos gepraat. Mensen moesten met hun achterban overleggen, tot die tijd werd een besluit dan uitgesteld. Dat overleg met de achterban kwam er vaak niet van. Al met al vlotte het niet.’ Nu vallen de besluiten van samenwerkingsverband in de Algemene Kring, met afgevaardigden (vertegenwoordigers van alle betrokken organisaties) die volwaardig meedoen bij de besluitvorming. Terugkoppelen met de achterban is niet meer nodig. Het bestuurslid vindt wel dat, wil je met de SKM werken, je ‘verbaal behoorlijk begaafd’ moet zijn. Anders kan het in haar ogen nog best lastig zijn je rol te vervullen in de besluitvorming.

De vergaderingen van het samenwerkingsorgaan worden trouwens zeer serieus genomen. Iedereen weet: er komt een vergadering aan, we móeten over de agendapunten nadenken. Want hier worden knopen doorgehakt.

Doordat besluiten nu vallen in de Algemene Kring , is de rol van het stichtingsbestuur veranderd. Dat voert nu uit wat de Algemene Kring heeft besloten. Dat verlicht de rol van de bestuursleden. Zij voelen zich daar opgelucht over. Een van hen zegt: ‘Ik hoef me niet meer constant af te vragen: is mijn achterban wel blij met de besluiten die we als bestuur nemen, geven ze me niet op mijn kop? Vertegenwoordigers van andere organisaties dachten hetzelfde.’ In de Algemene Kring speelt die vraag niet meer: daar zit de achterban aan tafel, en neemt de besluiten mee.

Het succes van de samenwerking blijft niet onopgemerkt. Regelmatig komen collega’s kijken hoe men hier de zaken aanpakt. Een bestuurslid: ‘Ze zijn jaloers dat wij onze zelfstandigheid kunnen behouden zonder ruzie.’