Consent: gemeenschappelijke koers

Besluiten nemen met elkaar, je kunt er een kater aan overhouden of er vleugels van krijgen. Hoe het uitpakt, ligt vooral aan de manier waaróp je besluit. Sociocratisch besluiten geeft de meeste kans op een gezamenlijke koers, blijkt uit een klein experiment.

Besluiten nemen komt in vele smaken. Éen iemand kan beslissen voor de hele groep, zonder dat die daar wat over te zeggen heeft. Je kunt het overlaten aan een clubje uitverkorenen, die zichzelf hebben benoemd. Je kunt meeste stemmen gelden doen. En je kunt het doen met consent. Dan besluit je met elkaar; consent betekent dat je geen overwegend beargumenteerd bezwaar hebt tegen het voorstel dat op tafel ligt.

Tijdens een training sociocratisch vergaderen zetten cursisten de verschillen tussen deze manieren van besluiten op een rij. Onderwerp was: hoe bepalen we wie gebruik mag maken van die ene parkeerplaats bij een huis, waar verschillende mensen samenwonen? (Sommigen zal die vraag bekend voorkomen, het is een opdracht uit het Consentspel).

Ik ben de baas

Autocratisch wordt vaak gezien als ouderwets: in vroeger tijden deden koningen dat, is een beetje het beeld. Dat doen we nu niet meer. De werkelijkheid is anders. Misschien dat er wat meer wordt gepraat, inspraak wordt gegeven en afgestemd. Maar daarna is het toch vaak een leidinggevende die de knoop doorhakt, bijvoorbeeld over te halen targets. Waardoor zijn medewerkers targets krijgen waar ze zelf niet in geloven, of waarvoor ze zich alsnog een burn-out moeten werken.

De meerderheid is de baas

Democratisch klinkt al een stuk vriendelijker. Kinderen roepen het al: meeste stemmen gelden. Als ze in de klas mogen kiezen welke film ze gaan kijken, bijvoorbeeld. Zitten er meer jongens dan meisjes in de klas, dan wordt negen van de tien keer de knokfilm gekozen in plaats van de musical. (Pech gehad, dames.)

Wij zijn samen de baas

Sociocratisch tenslotte werkt volgens het principe van ‘geen overwegend bezwaar’. Kun je leven met dit besluit, ook al is het niet je ideale uitkomst? Bijvoorbeeld bij het kiezen van personen: ‘Ik had liever Maryam gezien als leidinggevende, maar kan er ook mee leven dat Isabel het wordt. Zij heeft ook de benodigde kwaliteiten.’

Goed: het team ging de proef op de som nemen. Hoe viel de vergelijking uit tussen die drie manieren van besluiten?

Autocratisch besluiten: ‘Snel’

Als voordelen van autocratisch werd genoemd: ‘snel’, ‘duidelijk’ en ‘je hoeft niet na te denken’. Belangrijke positieve oordelen, een heel stuk positiever dan ‘stroperig’, dat je vaak hoort als het om meer consultatieve vormen van besluiten gaat.

Maar wegen de nadelen van autocratisch besluiten hier tegenop? ‘Veel komt niet ter discussie’, hangt er in de ‘nadelen’-kant. ‘Dit gaat helemaal langs me heen’, ‘de persoonlijke voorkeur van de beslisser kan meespelen’, ‘boos, ik doe niet mee’, ‘geen ruimte voor argumentatie’, werd genoteerd op kleurige plakpapiertjes.

Bij beleidsbesluiten die autocratisch worden genomen (in een afdelingsteam, of in een directie), is het risico groot dat de uitvoering van die besluiten niet zal vlotten. Leidinggevenden hoor je dan vaak klagen over sleuren aan dode paarden, dat ze er alleen voor staan.

Democratisch besluiten: ‘Mensen mogen meedenken’

De democratische manier van besluiten leverde het volgende op. ‘Ieder heeft zijn idee kunnen uitspreken’, ‘het voelt eerlijk’, ‘mensen mogen meedenken en ideeën leveren’. Warm-menseljke kwalificaties. Maar het woord ‘snelheid’ is verdwenen. Bij de nadelen staat dan ook: ‘Duurt best lang’.

Werd het democratische besluit beter van die tijdsinvestering? Helaas: ‘3 mensen zijn teleurgesteld en ontevreden’, ‘ogenschijnlijk gehoord, uiteindelijk niet, ‘mijn voorstel is niet gekozen dus niet eens met besluit’. De doodssteek: ‘Een kleine meerderheid betekent nog geen draagvlak voor het besluit’. Er is dus meer tijd gestoken in overleg, maar ‘er zijn altijd verliezers’.

Dit zal impact hebben op de uitvoering van een democratisch genomen besluit. Wie tijd gestoken heeft in een besluit maar zich toch overruled voelt, zal bij de koffie-automaat verkondigen dat het zijn of haar tijd wel zal duren. Dat hij nog moet zien wat ervan terecht gaat komen en misschien zal willen bewijzen dat het besluit niet deugt.

Sociocratisch besluiten: ‘Een algemeen gedragen besluit’

Tot slot de laatste stap in de ontwikkeling van de besluitvorming. Er werd een consentbesluit genomen. Wat waren daar de goede kanten aan? We citeren weer: ‘Draagvlak’, ‘ik sta achter dit besluit’, ‘voel me gehoord’, ‘dit is een algemeen gedragen besluit’. Het is niet alleen een kwestie van je mening mogen geven, zoals bij de democratische manier: de mening doet ook mee bij de besluitvorming, élke mening. ‘Betrokken en gehoord’, noteerde iemand. ‘Het lijkt wel of iedereen het écht eens is. Verhelderend.’

Als nadeel opperde iemand: ‘Tijdrovend?’ Anderen vonden dat vraagteken al minder nodig, ze schreven: ‘Kan wel lang duren’, een derde liet dat ‘kon’ al weg: ‘Traag’.

Hierom bevalt sociocratie het beste

Niet heel verrassend: de sociocratische manier beviel het best. Ook al gingen de eerste twee manieren sneller (zeker de autocratische), het draagvlak dat ontstond dankzij de consentbesluitvorming was de extra tijd meer dan waard, vond de groep. Iedereen voelde zich gehoord, en wilde het besluit dat was genomen ook echt uitvoeren. De kans op subtiele sabotage, of geklaag achteraf, is daarmee een stuk minder.

De geïnvesteerde tijd verdien je terug

Daar willen we nog graag aan toevoegen: de extra tijd die een consentbesluit vraagt, wordt dubbel en dwars terugverdiend in de uitvoering. Iedereen gaat ervoor, dus het gaat sneller. Verongelijkten die zich niet gezien voelden in de besluitvorming, zijn er niet. Ze hoeven dus ook niet apart gemasseerd te worden en zachtjes in de gewenste richting geduwd.

Tot slot: de sociocratische manier van besluiten is niet geschikt voor elke situatie. Als de vlammen uit uw woonhuis slaan, wilt u geen brandweercommandant die met consent gaat beslissen over het bluswerk. Dan wilt u actie. Consentbesluitvorming is voor beleid, niet voor de uitvoering.

In de training Effectiever vergaderen leert u hoe u een groep helpt beter besluiten te nemen, die ook echt uitgevoerd worden. Deze cursus start op 2 mei.